مدیریت پایدار منابع آب بر اساس بهینه سازی عوامل زراعی، زیست محیطی و اقتصادی با استفاده از برنامه‌ریزی کسری چند هدفه : مطالعه موردی دشت فریمان تربت جام

مطالعه حاضر به دنبال تعیین الگوی بهینه کشت و میزان بهینه برداشت با تاکید بر پایداری منابع آب و بهینه‌سازی عوامل اقتصادی و زیست محیطی در محدوده مطالعاتی فریمان ـ تربت‌جام است. در ابتدای این مطالعه، با محاسبه بیلان منابع آب زیرزمینی در سال‌های تر، خشک و نرمال آبی، وضعیت پایداری منابع آب با استفاده از شاخص‌های پایداری مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه مطالعه حاضر به دنبال طراحی الگوی بهینه کشت با تاکید بر پایداری کشاورزی و منابع آب همراه با حداکثر کردن بازده برنامه‌ای می‌باشد، بایستی به سمت استفاده از مدل‌های برنامه‌ریزی چند‌هدفه و از جمله برنامه‌ریزی چند هدفه کسری پیش رفت. اهداف تعریف شده در مدل، حداکثر نمودن شاخص‌های پایداری شامل نسبت بازده برنامه‌ای به مصرف منابع آبی‌، کودها و سموم شیمیایی است. با اجرای الگوی بهینه کشت پیشنهادی، میزان مصرف آب، کودهای شیمیایی و سموم شیمیایی به ترتیب به اندازه 10، 11/5 و 52/12 درصد نسبت به الگوی کشت فعلی کاهش و بازده برنامه‌ای به میزان 6/0 درصد افزایش خواهد یافت. همچنین شاخص پایداری منابع آب، کودهای شیمیایی و سموم شیمیایی نسبت به الگوی کشت فعلی 78/11، 02/6 و 15 درصد افزایش یافته است. جهت رسیدن به پایداری کمی منابع آب، از شاخص پایداری نسبت آب مصرفی در بخش کشاورزی به آب تجدیدپذیر استفاده شد. با توجه به اینکه با اجرای الگوی بهینه کشت پیشنهادی سالانه 10 درصد از مصرف آب کاسته می‌شود لذا در دوره میان مدت 8 ساله می‌توان میزان آب مصرفی کشاورزی در محدوده مطالعاتی را به اندازه 7/0 آب تجدیدپذیر کاهش داد و به پایداری کمی و کیفی منابع آب دست یافت.